DEYİMLER

    
DERLEYEN: Öğretmen Hasan Akçay

DEYİM: Genellikle gerçek anlamının dışında bir anlam taşıyan en az iki kelimeden oluşan kalıplaşmış sözlerdir.

Bazı deyimler gerçek anlamında kullanılır.   
 
-A-
.
Adı çıkmış dokuza inmez sekize.   
Abdal evinde ekmek mi bulunur. 
Acı andığın gün acı.
Adam sandım eşeği, kaba serdim döşeği,
Ağzı var, dili yok.
Ağzını biçak açmıyor.
Akşamın hayrından sabahın şerri iyidir.

Aslan yattığı yerden belli olur.     
Akarı kokarı yok.
Allah, sağ gözü sol göze muhtaç etmesin
Allah’ın bol, kulun kıt olduğu yerde buluşalım.
Analı kızlı, sözleri gizli.
Attan inip eşeğe binmem.
Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al.  
Acıdığın domuzun kırk batman yağı çıkar.
Atın ölümü arpadan olsun.
At çakılı tüfek sıkılı durmaz.
Av avlayanın, yumurta bulanın.
Avu kuşu bir.
Azıcık aşım, kaygısız başım.

-B-
Bahçeye erik, eve yörük tadırtma.
Bal bıçağı.
Baltayı taşa vurmak.
Bıktım usandım.
Bin yattan bir bildik iyidir.
Bok ile yapıp, sidik ile yıkmak.
Ben hadımım derim, sen çocuk sorarsın.

 -C-
Can çıkar huy çıkmaz
Cin Ali’nin ala tekesi gibi.

-D-
Değirmencinin kilesi, nöbetçinin hilesine denk gelir.
Dikisini sudan çıkarmak.
Dilimde tüy bitti.
Dizine kara su inmek,
Dur yok durak yok.
Düz yolda sivri bela.
Dokuz ölç, bir biç.
Dananın  kuyruğunu  koparmak.
Domuzdan toklu doğmaz.
Domuz olun, gediğinizde sağ olun.

-E-
El kadar yerin çul kadar hatırı var.
Eli kulağında
Elimin özü yık, hamırımın tuzu yok.
Eşek kuyruğu gibi, ne uzar ne kısalır.
Eşek, sudan  gelinceye kadar dövmek.
Ekmek buldun ye, sopa buldun kaç.
Eğirdiğini  yüne değişmek.
Evleği koca öküz çatar.

-F-
Fisaretin kurusun.
Fitne ağacı,

-G-
Galeye almamak:(önemsememe, dikkate almama)
Gece işi böcü işi.
Gelin ata binmiş ya kısmet ya nasip demiş.
Gidişim ile dönüşüm, tarhana aşına bulgur salışım.
Göferim tükendi.
      
-H-
Haba ile ürkütüp, sopa ile saymak.
Haline bakmaz kılığına bakmaz, Hasan dağına oduna gider.
Haramın harmanı olmaz.
Harman yel ile düğün el ile olur. 
Hararı var çuvalı var, besbelli samana geldi.
Hem suçlu, hem güçlü. 
Hönğür, hönğür ağlamak,


-İ-
İşten artmaz, dişten artar. 
İğne ile kuyu kazmak.
İnadım inat adım Kürt Ahmet.
İnce artar, kalın yırtar.(Yufka ekmek için söylenir)

-K-
Katranı kaynatırsan olur mu şeker, her canlı cinsine çeker.
Kerem eyle.
Kız ver hasım ol, at ver hısım ol.
Kuşa süt nasip olsaydı anadan olurdu.
Kuzguna yavrun kara demişler, benimki bana göre demiş.
Kelek kesen.
Kör ile sakat gelirken kapıyı beket.

-M-
Mal canın yongasıdır.
Mırığı yıkık.

-N-
Nerde çalgı, orada kaldı.
Nutku tutulmak,(Konuşamaz hale gelmek, Ne söyleyeceğini bilememe)

-O-
Oğlan yedi oyuna gitti, çoban yedi koyuna git
Oturduğu ahır sekisi, çağırdığı İstanbul türküsü.

-S-
Semeriyle sekseni buldu.
Seni, beni bilmez.
Sinine yandığım,
Sofu, soğan yemez, bulsa kabuğunu koymaz.
Süt dökmüş kediye dönmek
-Ş-
Şeytana pabucu ters giydirir.
Şakayı şamataya çevirme.

-T-
Tahsildar torbası gibi,
Tarlada izi olmayanın, harmanda yüzü olmaz.
Tapırına düşmek.
Tencerede pişirir, kapağında yer.
Tencere yuvarlanmış, kapağını bulmuş.
Tılısımı düşük.
Tuzu kuru
Tünnük tünnük kaçar,

       
-U-
Unu elemek, eleği asmak.

-Ü-
Üzümü ye, bağını sorma.

-Y-
Yerde alıp, gökte yemek.
Yere bakan, yürek yakan
yörük, yörük yürüdü,kıllı deri sürüdü, yörük ne bilir ayranı, lak lak içer ayranı.
  - Z-
Zekat keçisi
Zıvanadan çıkmak:(söz dinlememe,gelişigüzel konoşma,acayip hareketler yapma.)
Zift sorgucu